Mark Holmwood
Terwijl ik dit artikel schrijf, vraag ik me af of differentiatie een blijvertje is of uiteindelijk verdrongen zal worden door een andere ideologie. Laten we eerst eens kijken naar de praktische kant van differentiatie, voordat we ons met deze vraag bezig gaan houden.
Het traditionele klaslokaal
Een traditionele lessituatie ziet er als volgt uit. Je hebt een klas met dertig leerlingen. De meesten scoren gemiddeld. Een paar leerlingen blinken uit, een paar komen achteraan en er zijn er een paar die gewoon niets uitvoeren. En dan zijn er nog de leerlingen die briljant zijn en die alleen geïnteresseerd zijn als het vak en/of de leerkracht ze aanstaat.
Kortom, je hebt een klas met dertig heel verschillende leerlingen.
Als leerkracht probeer je alle leerlingen te betrekken bij je les. Je probeert de zwakkere leerlingen te helpen, de gemiddelde leerlingen aan de slag te houden en ook diegenen te interesseren die hun school- en huiswerk allang af hebben en in feite klaar zijn voor het volgende leerjaar.
De meeste goede docenten kunnen goed overweg met deze verschillen, maar het blijft lastig. Eerlijk gezegd blijven er altijd klassen waarin een paar leerlingen echt niet mee kunnen komen. Die leerlingen hebben het moeilijk omdat ze óf niet de aandacht krijgen die ze nodig hebben, óf eigenlijk iets veel uitdagenders zouden moeten doen.
Differentiatie
De oplossing is differentiatie. Dat is moeilijk te realiseren in een traditionele lessituatie, maar door de opkomst van computers en digitale oplossingen is het een heel ander verhaal geworden. Differentiatie hoeft niet meer te zijn dan een paar muisklikken of een druk op de entertoets. Maar wacht even, is het echt zo makkelijk? Ja, met de meeste online producten is het inderdaad zo simpel!
We hebben dus (u zult me even op mijn woord moeten geloven) een situatie waar differentiatie heel makkelijk geworden is. Leerlingen kunnen in hun eigen tempo en op hun eigen niveau werken en de leerkracht kan helpen en ondersteunen waar nodig. Zo creëer je een helemaal nieuwe lessituatie. Je kunt snelle leerlingen ‘bevrijden’ van de verplichte lesstof en ze aan de slag laten gaan met nieuwe informatie, ervaringen en avonturen, terwijl je zelf meer aandacht besteedt aan de leerlingen die echt hulp nodig hebben.
Een klein probleempje
Mij lijkt dit een heel mooi scenario, maar er is een keerzijde. Van docenten en scholen hoor ik vaak dingen als “Dit past niet in ons beleid”, “Onze leerlingen moeten allemaal dezelfde toetsen maken” of “Dat mogen we niet doen”.
Misschien is mijn standpunt een beetje extreem, maar ik vind het misdadig om leerlingen in te perken. De mogelijkheden zijn er, maar leerlingen kunnen niet verder omdat dat niet in het beleid past. Misschien zijn er argumenten om beleid voorrang te geven op het leerproces, maar dat voelt niet goed.
Eigenlijk heb ik het gevoel dat we achteruit gaan. Toen ik op school zat, werden we in een klas geplaatst die correspondeerde met ons niveau. Gebeurt dat nog steeds? Bij mijn weten niet.
Op zijn minst is differentiatie iets om over na te denken. Geef je les op een school waar de kinderen vrij zijn om te leren in hun eigen tempo, of mogen ze dat niet omdat ze bij de groep mogen blijven?